اتاق تمیز یک محیط کنترل‌شده‌ای را فراهم می‌کند که از تمام محصول‌های دارویی در برابر آلودگی و میکروب‌های موجود در هوا حفاظت می‌کند. جهت تولید دارو به سطح بالایی از محیط استریل و تمیزی نیاز است. این اتاق‌ها در هر صنعتی می‌توانند استفاده شوند و این ذرات می‌توانند بر فرایند تولید تأثیر منفی بگذارند.
عملکرد این اتاق دارای پیچیدگی است و در صنایعی مانند علوم زیستی، تجهیزات پزشکی، داروسازی و هوافضا استفاده می‌شوند. در این مقاله، تعریف این اتاق، انواع، تجهیزات، کلاس‌ها و اهمیت استفاده از آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اتاق تمیز چیست
اتاق تمیز چیست؟
این اتاق، فضایی بسیار تمیز و مناسب بوده که ازنظر سایز ذرات معلق در هوا، شرایط محیطی و تعداد ذرات گردوغبار، رطوبت، سرما و فشار تحت کنترل است. سقف و دیوارهای این مکان توسط ساندویچ پانل ساخته شده‌اند. کارکنان در این بخش دارای کلاه، دستکش، روپوش و کفش مخصوص هستند.
با پیشرفت روزافزون در ابعاد مختلف علمی و صنعتی، دستگاه‌های دقیق و تجهیزات حساسی ساخته می‌شوند که تنها با داشتن این اتاق، ساخت آن‌ها امکان‌پذیر است. این دستگاه‌ها حجم آلاینده‌ها را کنترل می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند. مشخصات این مکان با توجه به وجود میکروب و آلودگی در هر متر مکعب بررسی می‌شود. در زمان ساخت ابزاری که ابعاد کم‌تر از چند میلی‌متر دارند وجود آلودگی‌های میکرونی بسیار خطرناک است.
انسان در هر بازدم خود حدود 44000 ذره از خود ساطع می‌کند. به همین علت در این اتاق شرایطی مانند صحبت‌کردن، راه‌رفتن، نشستن، کارکردن و تهویه مطبوع گاهی ممنوع است. این مکان برای تولید، تحقیق‌های علمی و صنعتی کاربرد دارد و در آن میزان آلودگی‌های زیست‌محیطی بسیار کم است. قطر موی انسان دارای قطر ۷۵-۱۰۰ میکرون بوده که ۲۰۰ برابر بیشتر از یک ذره ۰.۵ میکرونی است.
ساخت این اتاق در خطوط تولید مانند خطوط داروسازی، صنایع الکترونیک، اپتیک، ارتش، انرژی اتمی، بیوتکنولوژی علوم زیستی، میکروالکترونیک، غذایی و بیمارستان‌ها استفاده می‌شود.
ذرات معلق این مکان طبق سایز ذره‌های واحد متر مکعب و فوت مکعب نشان داده می‌شوند. پرسنل انتخابی در این کار، تحت آموزش کاملی درزمینه کنترل آلودگی هستند. کارشناسان به‌صورت ایزوله ازطریق دوش هوا و قفل هوا به اتاق وارد و خارج می‌شوند.
بیشتر بخوانید: رفتار کارکنان اتاق تمیز
انواع اتاق تمیز
این اتاق‌ها ازنظر جریان هوا به 3 نوع دستهبندی می‌شوند. این اتاق با جریان لامینار ( یک‌سویه) از حجم هوای زیادی استفاده می‌کند. در این مکان، میزان تعداد تعویض هوا در ساعت بیشتر است. در این نوع اتاق‌ها، درجه تمیزی به‌میزان بالاتری قابل دست‌یابی است. در مسیر هوای ورودی و سقف، فیلترهای بازده بالا (هپا–اولپا) نصب می‌شوند که ورود هوا در آن با سرعت ۳ تا ۵ متر بر ثانیه است و از پایین دیوارها و کف اتاق خارج می‌شود.
این اتاق در حالت جریان لامینار در 2 نوع افقی و عمودی تقسیم‌بندی می‌شوند. در مدل عمودی، جریان هوا از بخش بالایی به سمت پایینی است. ورودی هوا در مدل افقی از بالای دیوار و خروجی آن در سمت مقابل و پایین دیوار است. معمولا این اتاق‌ها در حالت عمودی ساخته می‌شوند.
در این حالت، ذرات معلق موجود در هوا به سمت پایین حرکت می‌کنند. از مزایای این مدل اتاق می‌توان به ساخت راحت و هزینه مقرون‌به‌صرفه اشاره کرد.این اتاق در حالت جریان غیرلامینار به‌عنوان اتاق جریان توربولنت و غیر یک‌سویه نیز نام برده می‌شوند. این فضا جهت مصارف گوناگونی و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای ساخت این اتاق به ساندویچ پانل دورو صاف نیاز است.
بیشتر بخوانید: انواع اتاق تمیز و هر آنچه که باید درموردش بدانید.
تجهیزات اتاق تمیز
تجهیزات اتاق تمیز
این اتاق، فریم مخصوص از جنس آلومینیوم دارد که با فرایند عملیات حرارتی و آنودایز ایجاد می‌شود. بدنه آن روکش گلاسه ضدخش دارد و جنس دستگیره‌ها از استنلس استیل است. یراق‌آلات این درها، سطح صاف و پانل به ضخامت 50 میلی‌متر دارد.
تجهیزهای هواساز طبق کلاس‌بندی اتاق طراحی می‌شوند. هواساز در 2 مدل هایژنیک و معمولی موجود هستند. فیلتر هپا در ابتدای خروجی هوا قرار دارد و به عمل پاک‌سازی ابتدایی درمورد آلاینده‌ها می‌پردازد.
اندازه این ذرات آلاینده بالای 0.5 میکرون است. سیستم تلفن تخصصی جهت برآورد نیازهای خاص این محیط تمیز، طراحی و بسته‌بندی شده‌اند. مواد اولیه آن‌ها مانند فولاد ضدزنگ و پلاستیک درجه‌یک با پروتکل‌های این اتاق سازگار هستند. دوش هوا، مسیر پاک‌سازی برای لوازم ورودی و افراد است که ازطریق فشار بالای هوا به نابودی آلودگی‌ها کمک می‌کند.
تجهیزات این اتاق عبارتند از ساندویچ پانل سقفی، ساندویچ پانل دیواری، اگزاست فن، درب اتاق هم باد (Flush System)، درب اتاق غیر هم باد (Semi Flush System)، پس باکس، پنجره، فیلترها، فیلتر هپا فشرده V شکل، فیلتر باکس هپا، قاب یا فریم فیلتر، فیلتر هپا با جداکننده آلومینیومی، فیلتر هپا ظرفیت بالا با کاربرد خاص، فیلتر هپا با ظرفیت بالا بدون چین‌خوردگی، فیلتر گازی، فیلترهای شیمیایی، فیلتر هپا و اولپا با گسکت ژل، فیلتر کربن فعال، لامینار فلو، فیلتر هپا ترمینال هود، فیلتر هپا و اولپای سقفی، فیلتر ظرفیت بالا هپا V شکل، قطعات کنترل، سنسور رطوبت، سنسور دما، سنسور فشار DPT، رطوبت‌سنج و رطوبت‌گیر.
بیشتر بخوانید: الزامات اتاق تمیز
کلاس های اتاق تمیز
در کشور ایران جهت تأیید این اتاق‌ها از استاندارد GMP استفاده می‌کنند. این استاندارد مخفف Good Manufacturing Practices شامل دستور‌العمل‌هایی است که تمام تولیدکنندگان دارویی، صنایع حساس و موادغذایی باید رعایت کنند. طبق این استاندارد باید تمامی محصولات به‌صورت مداوم، کارآمد و ایمن تولید شوند.
اجرای مقررات این استاندارد به‌وسیله آژانس نظارتی ازجمله سازمان غذا و داروی ایالات متحده، سازمان بهداشت جهانی و آژانس داروی اروپا انجام می‌شود. این اتاق ازنظر استاندارد GMP دارای دستهبندی استاندارد GMP کلاسA، کلاسB، کلاس C و gmp کلاس D است.
استاندارد iso دارای دستهبندی کلاس 1 است که جهت ساخت قطعه‌های میکروالکترونیک در اندازه‌های هندسی زیر میکرون، کلاس 10، در ساخت چیپ الکتریکی، آی‌سی و قطعه‌های با ابعاد کم‌تر از 2 میکرون، کلاس 100، داروی قابل تزریق، اتاق پیوند اعضا، جراحی مغز و مدار الکترونیکی، کلاس 1000، برای ساخت وسایل نوری کیفیت بالا، مونتاژ یاتاقان کوچک و ژیروسکوپ دقیق، کلاس 10000، مناسب جهت مونتاژ لوازم هیدرولیکی، روغنی، شیر خودکار، ساعت‌سازی و دنده باکیفیت، کلاس 100000، در ساخت کارهای نوری معمولی، مونتاژ تجهیزهای پنوماتیکی معمولی و هیدرولیکی کاربرد دارد.
| درجه | نمونه هوا | پلیت گذاری قطر پلیت 90 میلی‌متر | پلیت تماسی قطر پلیت 55 میلی‌متر | اثر پنج انگشت دستکش |
| A | 1> | 1> | 1> | 1> |
| B | 10 | 5 | 5 | 5 |
| C | 100 | 25 | 25 | 0 |
| D | 200 | 100 | 50 | 0 |
مزایای اتاق تمیز
مزایای اتاق تمیز
این اتاق جهت حذف ذرات و آلاینده‌ها از هوای بیرونی استفاده می‌شود. ابتدا هوای بیرون در سیستم فیلتر گردش می‌کند و فیلتر هپا یا ULPA، هوا را براساس مشخصه‌های خود ضدعفونی می‌کند.
این هوای تمیز وارد اتاق می‌شود و هوای آلوده داخل اتاق به‌وسیله رجیسترها به بیرون اتاق انتقال پیدا می‌کند یا مجددا داخل فیلتر گردش کرده و این روند دوباره تکرار می‌شود. فناوری پیشرفته این اتاق با عملکرد پیچیده خود فرصت‌های سودمندی را برای مراکز تجاری فراهم می‌کند.
با استفاده از این اتاق، محصول شرکت تمام استانداردها را رعایت می‌کند و از بقیه شرکت‌ها می‌تواند پیشی بگیرد. این موضوع باعث افزایش رتبه شرکت و خرید سبد محصولات آن می‌شود.
فناوری این اتاق، فشار، دما، رطوبت و نرخ جریان هوا را به‌صورت دقیق کنترل می‌کند و تمام آلودگی را از بین می‌برد. آلودگی هوا مشکل عمده‌ای در بخش صنایع نیمه‌هادی، الکترونیک و داروسازی محسوب می‌شود. به‌طور مثال، آلودگی یک تارموی انسان باعث خرابی CPU با قیمت 400 دلار می‌شود.
ساندویچ پانل اتاق تمیز چیست؟
ساندویچ پانل متشکل از لایه میانی یورتان است. پلی‌یورتان، فومی عایق دارای خلل و فرج است که از ترکیب پلی‌یون و ایزوسیانات در حضور کاتالیزور ساخته می‌شود و از آن به‌عنوان عایق حرارتی استفاده می‌کنند. تفاوت ساندویچ پانل این اتاق با دیگر ساندویچ پانل‌ها در نوع پروفایل است که برای تمیزی آسان‌تر سطح صافی دارد.
این محصول در اندازه سفارشی با ضخامت 4 الی 15 سانتی‌متر و ورق سفید رنگ تولید می‌شود. ساندویچ پانل این اتاق دارای 3 لایه است که برای لایه بیرونی و داخلی از ورق فلزی و لایه میانی از فوم عایق پلی‌یورتان استفاده می‌شود. جنس فوم داخلی از پلی‌یورتان با دانسیته 38 الی 42 کیلوگرم بر متر مکعب است.
جمع‌بندی
وجود اتاق تمیز برای مشاغلی مانند صنعت داروسازی که باید دور از آلاینده‌ها به فعالیت بپردازند امری ضروری است. وظیفه اصلی آن محافظت از محصول تولیدی در برابر آلودگی، گردوغبار و آلاینده‌های خارجی است. این آلاینده‌ها اغلب توسط انسان، امکانات، تجهیزات و فرایندها تولید می‌شوند.
طراحی این اتاق‌ها باید توسط تکنسین‌های آموزش‌دیده و ماهر با طراحی مخصوص و تجهیزات متناسب انجام شود. جهت طراحی، ساخت و مشاوره در زمینه این اتاق با شماره ۰۹۱۲۷۶۹۷۱۲۳ با کارشناسان ما در کاراپمپ تماس بگیرید.
